اتکاء بر پروژه آب‌های گرمسیری، نوار غربی کشور را سبزتر از همیشه می‌کند
یادداشت- محمد میلانی- پژوهشگر اقتصاد اجتماعی-اگر توسعه اقتصادی- کشاورزی را یکی از مهمترین ارکان توسعه در ایران بدانیم، بی‌شک نوار غربی کشور از مهمترین و درعین حال حساس‌ترین مبادی و مبانی توسعه در کشور بوده و در آینده نیز با ثباتی منحصر به فرد خواهد بود. سرزمین‌هایی با پوشش مخملین سبزرنگ که از شمالی‌ترین نقطه غرب کشور آغاز و تا جنوبی‌ترین بخش غربی کشور امتداد می‌یابد. منطقه‌ای حساس و درعین حال استراتژیک که نه تنها در سرانه تولیدات کشاورزی و همچنین مبانی توسعه کشاورزی نقش بسیار مهمی در اکنون و آینده ایران بازی می‌کند؛ بلکه می‌تواند به نوبه خود بسان یک مدل بینابینی در توسعه و ترویج الگوهای صنعتی- کشاورزی نقش بسیار مهمی را ایفا کند. سرزمینی که از آن به عنوان اقلیم گرمسیری یاد می‌شود اگرچه در بخش‌های جنوبی استان مرزی آذربایجان غربی و سپس استان‌های کردنشین ما به لحاظ تراز دمای نسبی هوا در طول سال کمتر گرمسیری محسوب می‌شود اما بسته به گسترش این اقلیم به سمت کشور همسایه عراق و همچنین نوار حاشیه‌ای استان‌های جنوبی این بخش تا حوالی استان‌های خوزستان و بوشهر، منطقه‌ای گرمسیری هم به لحاظ میانگین دمای سالیانه و هم سرشاخه رودخانه‌هایی محسوب می‌شود که در این منطقه جریان دارند. عواملی که به نوبه خود آنچنان پراهمیت و حساس تلقی می‌شوند که طرح آب‌های گرمسیری به مثابه الگویی برجسته در جهت سامان و هدفدهی به مبانی توسعه اقتصادی- کشاورزی از مهمترین دستاوردهای نظام بالاخص در دو دهه اخیر تلقی می‌شود.
این طرح به عنوان بزرگترین طرح عمرانی کشور با ۱۵۰ هزار میلیارد ریال اعتبار در دست اجرا است که آب رودخانه سیروان در استان کردستان را از طریق تونل نوسود از منطقه ازگله خارج و زمین‌های منطقه را تا دهلران و مهران در استان ایلام آبیاری می‌کند. با اجرای کامل و تحقق نهایی طرح سامانه گرمسیری حدود ۹۰۰ میلیون متر مکعب آب در اختیار استان‌های کرمانشاه و ایلام قرار می‌گیرد که در این طرح ۵۰ هزار هکتار از زمین‌های دیم شهرستان‌های سرپل ذهاب، گیلانغرب و قصرشیرین به آبی تبدیل می‌شود ضمن اینکه از این میزان، ۱۰۰ میلیون متر مکعب آب نیز سهم بخش صنعت است. لازم به ذکر است که تنها در قطعه اول این طرح، مجموعه سدهای هیروی، شهدای ازگله (با ظرفیت اسمی مخزن 30 میلیون مترمکعب)، جامیشان و شرفشاه، بخش اعظمی از تونل نوسود و سامانه گرمسیری را شامل می‌شود.
عظمت این پروژه عظیم ملی در بخش‌های دیگر نیز نمود عینی دارد. برای نمونه، سامانه گرمسیری تنها در استان کرمانشاه درحدود 18 هزار هکتار از اراضی کشاورزی این استان را به زیر کشت دایم و پایدار می‌برد که به نوبه خود در طرح بررسی جامع آماری رقمی چهار برابری در تولید محصولات کشاورزی در نسبت به سایر نقاط کشور به طرح بزرگ سامانه گرمسیری تعلق می‌گیرد. نباید غافل شد که در بخش استان ایلام این پروژه با توجه به دارا بودن منابع عظیم آب و خاک می‌تواند به یکی از اصلی‌ترین تولیدکنندگان محصولات کشاورزی تبدیل شود که در این ارتباط طرح‌های متعددی در این بخش در دست اجرا است. این درحالی است که مسیر سامانه گرمسیری در منطقه دشت ذهاب و سپس دشت سرپل ذهاب، دشت قلعه شاهین و بشیوه و پاطاق در شهرستان سرپل ذهاب و مناطقی چند از شهرستان گیلانغرب و قصرشیرین نیز مورد ارزیابی‌های جدید قرار گرفته و کارشناسان ارشد حوزه انتقال آب و سدسازی در وزارت نیرو برآن هستند تا در صورت تأمین و تزریق اعتبارات لازم در بهره‌برداری حداکثری از بخش‌های متعدد این سامانه شگرف و عظیم نهایت تلاش و عظم خود را مصروف بدارند تا برگ زرینی دیگر در قدرت تحققق پروژه‌های عظیم در صنعت سدسازی کشور به ثمر برسد.
اگرچه توسعه و تقویت بخش کشاورزی آن هم به طور کاملاً محسوس و نیز استفاده از ظرفیت‌های به وجود آمده نظیر سدها، شبکه‌های آبیاری و سامانه‌های انتقال آب در طرح گرمسیری نشان از تحقق یکی از مهمترین شاخص‌های توسعه در سطح کلان ملی است اما تحولات ایجاد شده توسط دست اندرکاران این پروژه عظیم ملی به صرف دربخش فنی و نیز کشاورزی خلاصه نشده است. چراکه به طور متمرکز در سال‌‌های اخیر ایجاد زمینه‌های متعدد از برای اشتغال و به کارگیری نیروی انسانی اعم از نیروی کار بومی بدون تخصص، نیروی کارفنی و ماهر و نیز نیروی کار بومی که به تدریج تبدیل به نیروی کار ماهر شده‌اند یک از اولویت‌های اصلی و مهم این طرح شده است. امروز طرح آب‌های گرمسیری به عنوان یک اولویت ملی هم به شاخص‌های افزایش تولید محصولات کشاورزی و نیز تولید انرژی پاک برق‌آبی از طریق سدهای ساخته شده نظر دارد و هم در راستای ریشه کن ساختن چهره فقر و بیکاری از نوار سبز غربی کشور نقش اصولی و بسیار حیاتی بازی می‌کند. اشتغال قریب به28 هزار نفر به طور متوسط اعم از نیروهای متخصص و کارآمد بومی و نیروهای کارگری به طور مستقیم و غیر مستقیم به نوبه خود به قدری ارزنده بوده و هست که به مدعای بسیاری از کارشناسان اجتماعی استان‌های کرمانشاه، ایلام و کردستان، شاخص‌ها و نمودارهای سرانه کاهش بیکاری و نیز توسعه اشتغال تغییرات بسیار مثبتی داشته‌اند. بالاخص که در شهرهایی نظیر سومار و نفت شهر که پس از پایان جنگ از جمعیت بسیار کمی برخوردار بودند، امروزه شاهد رجوع مجدد مردمان بومی و نیز سایر افراد به صورت مهاجر به این شهرها هستیم. روند این مهم هنگامی که با اختصاص آب آشامیدنی به مناطق ثلاث و ازگله (بالا دست سد ازگله) از همین پروژه ملی باشیم نشان می‌دهد که قدم‌هایی بسیار اساسی و مهم نیز در راستای رفاه عمومی و تأمین مایحتاج ضرور مردمان مناطق مرزی در بخش غربی کشورمان برداشته شده است و می‌رود که تحولات پایدار اساسی آتی اعم از ثبات در تأمین آب شرب، ایجاد اشتغال در بخش‌های مختلف به صورت دایم و از همه مهتر توسعه کشاورزی به عنوان مهمترین مولفه قدرت در مناطق گرمسیری و خشک منطقه رنگ زندگی را در نوار سبز غربی کشور برای همیشه پایدار نگاه دارد.
