عزم مجلس برای جبران ۲۰ سال عقب ماندگی در پالایش نفت خام

مقاومتی نیوز/ ظرفیت بالفعل تولید نفت خام کشور در سال ۹۷ روزانه حدود ۴.۱ میلیون بشکه بوده است و از این مقدار، حدود ۱.۸ میلیون بشکه در پالایشگاه‌ها تبدیل به محصولات اصلی شده و مابقی نیز به صورت خام به به دیگر کشورها صادر شده است. به همین دلیل می­توان گفت که کمتر از نصف ظرفیت تولید نفت در داخل کشور به فرآورده تبدیل شده اما بیشتر آن به صورت خام صادر می­شود.

توسعه پالایشگاه‌های کشور عقبتر از سایر بخش‌ها

پس از انقلاب اسلامی، پیشرفت های چشمگیری در حوزه­ های مختلف از جمله زیرساختی کشور اتفاق افتاد. به عنوان مثال با وجود آنکه جمعیت کشور به حدود دو برابر در سال ۹۸ رسید اما ظرفیت نیروگاه­های ساخته شده به بیش از ۱۰ برابر رسید. در بسیاری از دیگر حوزه­ها مانند صنعت دارویی نیز، کشور ایران از یک واردکننده به صادرکننده تبدیل شد اما متاسفانه مسالهخام‌­فروشی نفت به قدرت خود باقی مانده و به ابزاری برای تحمیل قدرت و فشار از سوی بیگانگان به ایران تبدیل شده است.

بررس ی­ها نشان می­دهد که اکثر پالایشگاه ­های ساخته­ شده در کشور به قبل از انقلاب اسلامی برمی­گردد و بیست و دو سال است که از زمان آخرین پالایشگاه ساخته­ شده در کشور یعنی پالایشگاه بندرعباس در سال ۷۶ و به ظرفیت ۳۵۰ هزار بشکه در روز می­گذرد. نهایتا نیز با توسعه همین پالایشگاه و پالایشگاه ­های دیگر از جمله شازند اراک، امروزه شاهد پالایش روزانه‌ی یک میلیون و هشتصد هزار بشکه نفت خام در کشور هستیم در حالی که میزان صادرات نفت خام حدودا ۲۷% بیشتر از ظرفیت پالایشی کشور است.

کبود نقدینگی عامل اصلی عقب‌ماندگی ظرفیت پالایشی کشور

کارشناسان معتقدند که سه عامل اصلی در حوزه ساخت پالایشگاه عبارتند از: تامین خوراک، تامین لایسنس و تامین نقدینگیلازم برای احداث پروژه.

کشور ایران به دلیل داشتن ذخایر عظیم نفتی، از حیث تامین خوراک مشکلی ندارد.

تامین لایسنس نیز برای ساخت پالایشگاه با مشکل خاصی مواجه نیست زیرا هزینه لایسنس برای تاسیس یک پالایشگاه کمتر از ۱% از کل هزینه آن است. در نتیجه حتی با وجود تحریم ها اگر چنانچه هزینه لایسنس نیز به ۲ برابر افزایش یابد آنگاه کل هزینه ساخت پالایشگاه کمتر از ۱% افزایش خواهد یافت اما این افزایش قیمت برای تامین ­کنندگان لایسنس از جذابیت خاصی برخوردار است. لازم به ذکر است که حتی اگر نتوان لایسنس خارجی را برای ساخت پالایشگاه فراهم نمود، می­توان از روی پالایشگاه ­های موجود به راحتی اقدام به طراحی و ساخت پالایشگاه ­های جدید اقدام نمود. مشابه این مساله در ساخت پالایشگاه گازی فاز ۱۸ پارس جنوبی و به دست متخصصان ایرانی مشاهده شد.

با توجه به مطالب گفته­ شده، به نظر می­رسد که اصلی­ترین دلیل برای عدم توسعه پالایشگاه ­ها در کشور، کمبود نقدینگی برای احداث یک پالایشگاه بوده که به موجب آن، زمان ساخت این نوع پروژه ­ها طولانی شده و سود حاصل از آن نیز کم شده است. در نتیجه بخش خصوصی تمایلی برای ورود به توسعه پالایشگاه ­ها نداشته و با عدم سرمایه­ گذاری از سمت دولت نیز پیشرفتی در ساخت پالایشگاه­ های کشور مشاهده نشده است.

اعطای تنفس خوراک، راه حلی نوین برای بالابردن جذابیت طرح­ های پالایشگاهی

با توجه به اهمیت توسعه پالایشگاه و جایگاه راهبردی آن، نمایندگان مجلس شورای اسلامی طرحی را تحت عنوان «طرح افزایش ظرفیت پالایشگاه های میعانات گازی و نفت خام با استفاده از سرمایه گذاری مردمی» در دستور کار قرار داده­ اند.

در این طرح با استفاده از اعطای تنفس خوراک به مدت حدودا یک سال (بسته به ظرفیت پالایشگاه) از سمت دولت یا صندوق توسعه ملی، بازگشت سرمایه در انتهای همان سال اول بهره ­برداری اتفاق میافتد. در حالی که در طرح های معمولی این بازگشت سرمایه ۱۰ سال پس از بهره ­برداری رخ می­داد.

به همین دلیل می­توان گفت که با اعطای «تنفس خوارک»، زمان بازگشت سرمایه نزدیک به ۱۰ برابر کوتاه‌تر از طرح‌های معمولی شده و میزان IRR طرح نیز حداقل به میزان ۵% ارزی افزایش می­یابد. در نتیجه جذابیت طرح بشدت بالا رفته و با استقبال بخش­های غیردولتی مواجه می­شود. مقایسه بین IRR طرح با تنفس خوراک و طرح­های معمولی در شکل زیر آورده شده است.[۱]

عزم مجلس برای جبران ۲۰ سال عقب ماندگی در حوزه پالایش نفت خام

لازم به تذکر است که تنفس خوراک به معنای یارانه یا سوبسید نیست بلکه وامی است که به مجری طرح داده شده و پس از افتتاح پالایشگاه به مدت ۱۲ سال و با سود ۴% ارزی به صندوق توسعه ملی بازگردانده می­شود.

این طرح جذاب هم اکنون در اولویت هفتم صحن مجلس شورای اسلامی قرار داشته و پیشتر نیز به تصویب کمیسیون انرژی رسیده است. با توجه به اهمیت طرح بایستی دید که آیا نمایندگان مجلس، عقب­ماندگی کشور را در حوزه پالایشی کشور جبران خواهند کرد یا اینکه همچنان بایستی شاهد خام­‌فروشی نفت و نتایج مضر آن بر اقتصاد کشور باشیم.