انتقال آب دریای عمان به مشهد درسال ۱۴۰۴
به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، یکی از مهم‌ترین چالش‌های امروز و فردای ما بحران آب است و سیاست گذاران راه‌های مختلفی را در چند دهه اخیر بررسی کرده اند، بسیاری از روستا‌های واقع در سه استان شرقی کشورمان که شامل سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی و جنوبی هستند، از نعمت آب بی بهره اند و کمبود آب بخش‌های مختلف صنعت و کشاورزی و مصرف شرب آنان را تحت تأثیر قرار داده است.
در برخی از روستا‌های خراسان رضوی نیز شوری مضاعف آب شرب و وجود آهک در آن سلامتی آنان را به خطر انداخته است لذا مدتی است طرحی با عنوان انتقال آب از دریای عمان که تنها آبراهه ایران به سمت اقیانوس هند و دریا‌های بین المللی است به این سه استان کشورمان بر سر زبان هاست.
به طور کلی ۴۲۰ روستا با مشکل کمبود کیفی و کمی آب رو به رو هستند و ۱۵ درصد روستا‌ها و ۲۰ درصد شهر‌های خراسان رضوی دچار کمبود آب هستند که رفع این مشکل کاهش آب‌های زیرزمینی دشت‌های این استان را در پی داشته است, ۱۴۰۰ حلقه چاه غیر مجاز در استان فعالند و فروش آب زیر سایه تبصره‌های قانونی صورت می‌گیرد به طوری که سالانه ۶۰۰ میلیون متر مکعب بیش از پروانه‌ها آب برداشت می‌کنیم.در شهریور ۱۳۹۴ استانداران سابق خراسان جنوبی و رضوی و سیستان وبلوچستان پیامی به معاون اول رئیس جمهور فرستادند که مضمون آن مطالبات مردمی برای انتقال آب به این استان‌ها بود . در این مکاتبه گفته شده بود که توسعه سواحل مکران و شرق کشور مورد تأیید مقام معظم رهبری است؛ تعداد زیادی از ساکنان منطقه و مرزنشینان به دلیل تغییر اقلیم ناشی از خشکسالی طولانی مدت و ناتوانی در تأمین نیاز‌های اولیه خود ازجمله آب مجبور به مهاجرت از این مناطق شده اند وشاهد رشد منفی جمعیت روستا‌ها و شهر‌های کوچک مرزی در این سه استان بودیم، این امر در آینده مشکلات امنیتی را به دنبال خواهد داشت و تنها راه توسعه پایدار در این حوزه مرزی، تأمین پایدار و ثابت آب است.
مطالعات تأمین آب فلات مرکزی به وسیله وزارت نیرو و از طریق شیرین سازی آب دریای عمان و خلیج فارس برای رسیدن به سه استان شرقی از سال ۹۳ آغاز شده و تأمین آب این مناطق را تا افق بلند مدت ۱۴۵۰ در برنامه دارد. متأسفانه کسری مخزن سالانه بیش از ۹/۱ میلیارد متر مکعب را در این استان‌ها شاهد هستیم به طوری که بسیاری از منابع آب آن خشک شده و با چالش بزرگی روبه روست و باید نیاز‌های آنی و فوری این مناطق برای تأمین آب شرب هر چه زودتر بر طرف گردد تا ضمن پایداری جمعیت، توسعه اقتصادی، اجتماعی و صنعتی رادر این استان‌ها ببینیم.
در انتهای این نامه از معاون اول رئیس جمهور درخواست شده بود تا دستورات به وزارت نیرو صادر گردد تا حداکثر پایان مهر ۹۴ مطالعات سیمای طرح انتقال آب به تصویب برسد و با دریافت مجوز ماده ۲۱۵ برنامه پنجم توسعه پروژه مربوطه ردیف بودجه مطالعات و اجرای این پروژه را در اعتبارات سال ۹۵ و برنامه توسعه پایدار بگنجاند.
جزئیات طرح انتقال آب دریای عمان
طبق اطلاعات بدست آمده این طرح در مدت ۷ سال با بودجه اختصاص یافته حدود ۹/۳ میلیارد دلار انجام می‌شود و در سال ۱۴۰۴ به مشهد خواهد رسید.
محمد علائی مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد ، با بیان اینکه انتقال آب در ۳ فاز انجام می‌شود، می گوید:۳ فاز انتقال آب در نظر گرفته شده است که در فاز اول ۷۰ میلیون آب شیرین سازی شده و به سیستان و بلوچستان منتقل می‌شود و نیز ۷۰ میلیون آب شیرین سازی می‌شود و به خراسان جنوبی و ۱۱۰ میلیون آب شیرین شده به خراسان رضوی راه می‌یابد که ۱۸۰۰ کیلومتر خط انتقال آب از دریای عمان به خراسان رضوی است؛ به عبارتی ۲۵۰ میلیون متر مکعب درهر سال آب به این سه شهر انتقال می‌یابد و با محاسبه ۳ فاز، در مجموع ۷۵۰ میلیون متر مکعب میزان آب انتقالی است.
او می‌گوید: فرآیند شیرین سازی آب در چابهار انجام می‌گیرد که پیش بینی می‌شود از سال ۱۴۰۴ تا ۱۴۱۰ به مشهد برسد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی با اشاره به تأمین آب شرب در داخل استان تأکید می‌کند: به دلیل هزینه‌های بالای این پروژه، آب انتقالی صرف بخش‌های خدمات و صنعت می‌گردد و آب شرب در داخل استان تأمین می‌شود.
بخش خصوصی تأمین کننده سرمایه
طرح انتقال آب دریای عمان به شرق کشور بوسیله بخش خصوصی اجرایی می‌شود وبدون هزینه کرد حتی یک ریال اعتبار دولتی انجام می شود و دولت تنها زمین مربوطه را به صورت رایگان در اختیار بخش خصوصی قرار می‌دهد.
ابوالفضل ذبیحی سرمایه گذار بخش خصوصی طرح در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد ، با اشاره به تبدیل خراسان رضوی به بخش نوظهور صنعت فولاد کشور می گوید: ما در خراسان رضوی در بخش کنسانتره تا آهن اسفنجی و فولاد سازی ۲۴ میلیون تن تولید داریم که تا سال ۱۴۰۱ به ۲۵ میلیون تن خواهد رسید و در سال ۱۴۰۴ پیش بینی می‌شود ۶۱ میلیون تن تولید فولاد داشته باشیم لذا این افزایش تولید در زمینه ساخت فولاد نیازمند ۵۰ میلیون متر مکعب آب است.
او تصریح می‌کند: دولت باید زمین را مجانی در اختیار بخش خصوصی قرار دهد تا آب با پایین‌ترین قیمت تمام شده دست مردم برسد و مردم هزینه زیادی متقبل نشوند.
ذبیحی با اشاره به استفاده کشور‌های اطراف خلیج فارس از ظرفیت آب منطقه می‌گوید: در حوزه خلیج فارس ۲۴ میلیون متر مکعب آب شیرین بوسیله کشور‌های حاشیه شیرین می‌گردد که اکثر آن‌ها از ظرفیت‌های خود برای بخش‌های مختلف صنعت و کشاورزی استفاده کرده اند و ایران سهمی معادل ۳۰۰ هزار متر مکعب در روز را داراست که هنوز استفاده نکرده است.
پیامد ایجاد تقاضای کاذب به دنبال اجرای طرح
حدود ۲۰ سال است که بحران آب مطرح می‌شود و مدام آوای خطر کم آبی به گوشمان می‌رسد؛ متأسفانه این موضوع به دلیل تکرارمکرر برای شهروندان بی اثر شده است و آن را جدی نمی‌گیرند و بد مصرفی همچنان ادامه دارد.
باید تمامی نهاد‌ها از جمله جهاد کشاورزی و سازمان محیط زیست و وزارت راه و شهرسازی و سایر ارگان‌ها درمبارزه با کمبود آب منطقه مشارکت نمایند و تنها نباید به یک سازمان بسنده کرد. حال با دانستنن این موضوع آیا بهره وری و اصلاح الگو مصرف مشکل را حل می‌کند یا انتقال آب به شهر‌های شرقی؟
عادل سپهری عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد در گفتگو با خبرنگارگروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد ، در رابطه با تفاوت نیاز و تقاضا می‌گوید: هر فردی نیاز‌های اساسی ثابتی دارد، اما تقاضای او ممکن است بسیار با نیاز هایش در تضاد باشد مثلا کودکی را تصور کنید که نیاز به غذا و خوراک و پوشاک نیازی اساسی برای اوست، ولی این کودک شاید انواع تقاضا را از والدین خود داشته باشد، مثلا تقاضای دوچرخه، تبلت یا گوشی مدل بالا داشته باشد، اما والدین نمی‌توانند همه تقاضای او را فراهم نمایند.
او تصریح می‌کند: انتقال آب به شهر‌های شرقی پاسخ به تقاضای کاذب است لذا اگر مطالعات زیست محیطی، اکوسیستم و تأثیرات اجتماعی حاصل از پدیده در نظر گرفته نشود، امکان دارد مشکل کم آبی را تشدید کند.
سپهری با اشاره به هزینه بالا این طرح و نقش جایگزین ضایعات بخش کشاورزی تأکید می‌کند: انتقال ۲۵۰ میلیون متر مکعب در فاز اول نیازمند حدود ۴ میلیارد دلار و یا ۶۰ هزار میلیارد تومان سرمایه است که این مبلغ بسیار بالایی است؛ طبق آمار ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلیون آب تلف شده برای ضایعات کشاورزی وجود دارد که نقش به سزایی در کمبود آب دارد و می‌توان بابرنامه ریزی این سهم را ازمیان برد و جایگزین هزینه‌های اضافی انتقال آب کرد.
پیامد‌های زیست محیطی طرح
هم اکنون عربستان سعودی به میزان بالایی از آب دریا بهره برداری می‌کند و آب مازاد خود را که چندین برابر شور است به دریا بر می گرداند که این محیط زیست آبی آن منطقه را دچار مشکل خواهد کرد.
به علاوه نمونه‌های ناسازگار استفاده از دریاچه‌ها و منابع آبی از جمله سد سازی و انتقال آب در حوزه کوچک ارومیه، گاوخونی و زاینده رود برای مصارف دیگر که منجر به خشک شدن آن‌ها گردید جای بسی تأمل دارد و متولیان آب کشور فکر می‌کنند خطوط انتقال راهکاری جدا از سد سازی است.
آیا مصرف معقول بوم شناختی نمی‌تواند جایگزین این طرح غول آسا باشد؟ با نگاه به شیوه مصرف آب مردم تا صد سال پیش می‌فهمیم سبک زندگی تقلیدی، مصرف آب و منابع را در این سرزمین بسیار بالا برده است. در گذشته مردم با قناعت بسیار آب و منابع دیگر را مصرف می‌کردند و منابع را بار‌ها به کار می‌گرفتند؛ سرمایه گذاری کمتر در بازچرخانی آب اقتصادی‌تر از طرح عظیم هزینه بر انتقال آب است.
اصلاح سبک زندگی تقلیدی و اقتصاد مقاومتی، ما را از غرق شدن در دهکده جهانی رها می‌سازد لذا به نظر می‌رسد احیای منابع محلی تأمین آب از جمله قنات‌ها و دیگر شیوه‌های بومی تأمین آب راهکار کارآمد تری از این طرح غول آسا باشد که پیامد‌های آن ممکن است مشکلات زیست شناختی، اقتصادی واجتماعی در پی داشته باشد که این امر نیازمند ایجاد یک اتاق فکر برای بررسی آثار مختلف این پروژه است.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید ؟در گفتگو ها شرکت کنید!