سهم نفت و گاز در مناقشه جمهوری آذربایجان و ارمنستان

به گزارش خبرنگار اقتصادی ایلنا، در روزهای اخیر دوباره درگیری نظامی بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان شدت گرفته و هر دو طرف تعدادی از نیروهای خود را از دست داده‌اند اما این موضوعی جدیدی نیست و پس از پایان جنگ سخت دو کشور در اواخر دهه هشتاد و اوایل دهه نود میلادی که منطقه قره باغ به دست نیروهای ارمنستان افتاد، این درگیری‌ها وجود داشته است. این بار نیز شاید در وهله نخست اینگونه به نظر برسد که این همان زخم کهنه است که دوباره سر باز کرده است اما این بار نیت دیگری پشت این درگیری‌ها وجود دارد.

همانطور که در تصویر بالا مشاهده می‌شود این درگیری در منطقه‌ای غیر از قره‌باغ مورد مناقشه و در منطقه استراتژیک تووز « طاوس» است که نقطه راهبردی اقتصاد انرژی آذربایجان و ترکیه و تقریبا بعنوان شاهراه اقتصاد جمهوری آذربایجان محسوب می‌شود چرا که معبر خط لوله باکو-تفلیس- جیهان و لوله گاز باکو- ارزروم است یعنی نقش بسیار مهم در تامین امنیت انرژی ترکیه دارد.

اما چرا ارمنستان که از لحاظ قدرت نظامی و اقتصادی نسبت به رقیب خود در وضعیت نامناسبی قرار دارد، به یکباره تصمیم به این اقدام نظامی کرده است.

باید توجه داشت این کشور همیشه حمایت روسیه را در پشت خود داشته است که در تامین انرژی ترکیه و اروپا نقش حیاتی دارد اما ترکیه هفته گذشته ناگهان اعلام کرد واردات گاز روسیه را از ماه می متوقف کرده است. رویترز نیز نوشت: « سه منبع روز جمعه (۲۰ تیرماه) اعلام کردندکه صادرات گاز روسیه به ترکیه با خط لوله بلو استریم که در ماه مه به دلیل تعمیرات متوقف شده بود، همچنان از سر گرفته نشده است، زیرا آنکارا در حال افزایش خرید ال‌.ان‌.جی و جایگزین کردن آن با منابع گازپروم است.

روابط روسیه و ترکیه، یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان گاز طبیعی مسکو، در سال‌های گذشته تیره و تار بوده است. از آنجا که قیمت گاز گازپروم چند برابر قیمت گاز طبیعی مایع‌شده (‌ال‌ان‌جی) است، به گفته تحلیلگران، واردات ترکیه از ایالات متحده آمریکا و دریافت گاز از طریق خط لوله‌ای از جمهوری آذربایجان در حال افزایش است.

یک منبع انرژی ترکیه و دو منبع انرژی روسیه در این باره گفتند: شرکت بوتاش ترکیه در ماه مه اعلام کرده بود عملیات تعمیر و نگهداری خط لوله بلو استریم از ۱۳ تا ۲۹ ماه مه انجام خواهد شد، اما راه‌اندازی دوباره این خط لوله تاریخ مشخصی ندارد»

با در نظر گرفتن این موضوع و نیز قدرت گرفتن طرفداران ترکیه در لیبی که دارای منابع عظیم نفت و گاز در دریای مدیترانه است، شاید اینگونه به نظر برسد که روسیه از نظر قدرت‌یابی ترکیه در زمینه انرژی احساس خطر کرده و سعی در تغییر میدان بازی از مدیترانه و سوریه به قفقاز دارد. باید توجه داشت جمهوری آذربایجان علاوه بر اشتراکاتی که با ترکیه دارد یکی از تامین‌کنندگان اصلی انرژی این کشور نیز محسوب می‌شود.

حال باید دید آیا آنطور که گفته می‌شود روسیه با کمک ارمنستان بدنبال امتیازگیری انرژی از ترکیه است تا بتواند همچنان قدرت نخست در تامین انرژی ترکیه و اروپا را داشته باشد؟

افشار سلیمانی در این خصوص به ایلنا گفت: ترکیه تاکنون تلاش کرده علاوه بر تامین نیازهای انرژی خود از طریق ترانزیت انرژی هم درآمد داشته باشد، ضمن اینکه به لحاظ امنیتی نیز به این موضوع نگاه می‌کند، مثلا در مسیر انرژی خط لوله باکو- تفلیس- جیهان هم خریدار نفت و هم مسیر ترانزیت انرژی است، در خط لوله گاز باکو- ارزروم هم خریدار گاز است و اکنون پروژه‌های تاناپ را هم در حال اجرا دارد. ضمن اینکه از روسیه هم گاز دریافت می‌کند، علاوه بر این از لیبی و اختلافات قبرس با یونان نیز در راستای تامین انرژی خود بهره می‌برد.

وی افزود: بحث مناقشه قره‌باغ و آذربایجان فراتر از موضوع انرژی است روسیه نقش بیشتری در ایجاد و عدم حل مناقشه دارد، زیرا قفقاز جنوبی را حیاط خلوت خود می‌داند و مخصوصا اینکه اندیشه‌ای در ذهن پوتین است که سال‌ها تلاش می‌کند پروژه‌هایی شبیهه اتحاد جماهیر شوروی را در منطقه ایجاد کند، البته تاکنون نتوانسته، ضمن اینکه اتحادیه اوراسیا هم یکی از این موارد است.

سفیر سابق ایران در آذربایجان اظهار داشت: در هر حال روسیه بازیگر جهانی نیست و پتانسیل اقتصادی این اجازه را به روس‌ها نمی‌دهد، ضمن اینکه مدل حکومتی روسیه به گونه‌ای نیست که بتواند از این وضعیت عبور کند و پتانسیل اقتصادی لازم را ندارد. اما به هر صورت روسیه در این مناطق موقعیت ژئوپلیتیک دارد، کشورهای آذربایجان و ارمنستان اتباع روس‌تبار دارند و می‌تواند از اتباع خود در این کشورها استفاده کند.

وی خاطرنشان کرد: بحران کنونی اگرچه در منطقه خط لوله انرژی در مسیر  تووز به گرجستان است اما این بحران همیشگی نیست و چند روز دیگر هم تمام می‌شود، در آوریل 2016 هم این اتفاق افتاد، در خط لوله ایران به ترکیه هم گاها اتفاقاتی رخ می‌دهد و مشکل خاصی نیست حتی اگر هم موضوع انرژی باشد قرار نیست ادامه پیدا کند.

سلیمانی تاکید کرد: خط لوله باکو- تفلیس- جیهان از سال 84 کار می‌کند و روسیه هم قبول کرده که این خط باشد و ظرفیت یک میلیون بشکه‌ای برای روسیه اهمیت بالایی ندارد، که بخواهد آن را محل مناقشه قرار دهد.

وی یادآور شد: ترکیه به دنبال آلترناتیوسازی در تامین انرژی خود بوده و تبدیل به مسیر ترانزیت انرژی است اما اینکه بخواهد وارد جنگ انرژی با روسیه شود، بعید است، روسیه نیز دنبال این نیست که با ترکیه مشکل انرژی و چالش داشته باشد.

این کارشناس اوراسیا گفت: ترکیه و روسیه در حوزه‌های دیگر با هم همکاری می‌کنند، سرنوشت ترکیه به لحاظ خارجی با چالش مواجه است چون متحد استراتژیک امریکا و در اردوگاه غرب بوده، عضو و پایگاه ناتو است و فعلا درگیر این تضاد است که در ناتو و هم عضو اتحادیه اروپا باشد و هم با روسیه همکاری کند، از این کشور گاز بخرد و نیروگاه اتمی خود را با روس‌ها تکمیل کند بنابراین تضاد در سیاست خارجی ترکیه و کشاکش ادامه دارد، در آن سو روسیه هم نمی‌خواهد ترکیه را از دست بدهد، علیرغم اینکه هواپیمای جنگی روسیه در کشور ترکیه سقوط کرد و سفیر این کشور نیز کشته شد اما مسئله بسرعت حل شد.

وی ادامه داد: صادرات روسیه به ترکیه مهم است و ترکیه به لحاظ ژئوپلیتیکی برای روسیه دارای اهمیت است، ترکیه سعی کرده بین امریکا و روسیه بازیگری داشته باشد که به نفع خودش تمام شود، بنابراین اینگونه تصور نمی‌شود که وارد چالش جدی شوند، شاید ذره‌ای از این مناقشه به عنوان گوشزد باشد، اما این درگیری‌ها تمام می‌شود، بعید است منطقه کوچک به یک درگیری بزرگ بین قدرت‌ها تبدیل شود. اینکه روسیه از بحران به عنوان ابزار استفاده می‌کند شکی نیست، اما هدف‌ها متفاوت است.