به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، با وجود اینکه میزان ظرفیت نصب شده نیروگاه‌های کشور به عدد 85 هزار مگاوات می‌رسد و هفته گذشته کل برق تولید شده در کشور از 52 هزار مگاوات فراتر نرفت، همین مسئله زمینه کمبود انرژی و در نهایت قطعی برق گسترده در کشور را مهیا کرد. بر همین اساس یکی از اصلی‌ترین سوالات مطرح شده پیرامون قطعی برق این مسئله بود که چرا با وجود ظرفیت نصب شده 85 هزار مگاواتی، عبور از پیک 55 هزار مگاواتی میسر نشد و خاموشی اتفاق افتاد.
به منظور پاسخ به این پرسش به سراغ محسن طرزطلب، مدیر عامل شرکت مادر تخصصی برق حرارتی رفتیم تا پیرامون این مسئله با او به گفتگو بنشینیم.
در این گفتگو موارد از جمله، دلایل قطعی برق اخیر، ارتباط معاهده پاریس با خاموشیها و میزان سرمایه‌گذاری دولت در حوزه برق حرارتی بحث شد.
مشروح این گفتگو به شرح ذیل است:
*توان عملیاتی تولید برق در کشور 47 هزار مگاوات است
فارس: شرایط صنعت برق کشور به اذعان مسئولان و بدنه کارشناسی این صنعت در روزهای اخیر، شرایط ملتهبی است. یک سوال مشخص که همه می‌پرسند، این است که در حال حاضر صنعت برق حرارتی ما اعم از نیروگاه گازی، حرارتی و سیکل ترکیبی چند مگاوات توان عملیاتی برای تولید برق دارد؟
طرز طلب: همین امروز که با هم صحبت می‌کنیم، یعنی 8 خردادماه سال 1400، حداکثر توان تولیدی ما 47 هزار مگاوات است و میزان مصرف هم بیش از 55.6 هزار مگاوات بوده است.
فارس: یعنی تقریبا 85 درصد برق کشور از برق حرارتی تأمین شده است؟
طرز طلب: بله و مابقی آن از نیروگاه برق‌آبی تأمین شده و مقداری هم مدیریت مصرف کردند.
فارس: الان ظرفیت اسمی نیروگاه‌های حرارتی با عدد 47 هزار مگاوات ظرفیت عملی بیشتر از 20 هزار مگاوات فاصله دارد، ممکن است بفرمایید این اختلاف بین ظرفیت اسمی و ظرفیت عملی ناشی از چیست؟
طرز طلب: ظرفیت اسمی نیروگاه‌های حرارتی ما در بخش دولتی و خصوصی 68 هزار مگاوات است اما هرچقدر درجه حرارت از متوسط درجه حرارت 15 درجۀ سانتی‌گراد بالاتر می‌رود و همچنین هرچقدر اختلاف ارتفاع از سطح دریا افزایش پیدا کند توان عملی واحدهای حرارتی کاهش پیدا می‌کند. به عبارت دیگر ظرفیت اسمی حدود 25 تا 30 درصد در شرایط فعلی از ظرفیت عملی بیشتر است. البته این 25 تا 30 درصد در شرایطی است که همۀ واحدها داخل مدار باشند و ما هیچ مشکلی برای بهره‌برداری از واحدها نداشته باشیم. در این شرایط نزدیک به 4 هزار مگاوات واحد نیروگاهی حرارتی ما در دست تعمیر یا خارج از مدار است که به دنبال وارد کردن این 4 هزار مگاوات به مدار و رساندن توان عملیاتی به عدد 51 هزار مگاوات که حداکثر توان تولیدی نیروگاه حرارتی کشور است؛ هستیم. در حقیقت بر اساس برنامه تا 15 خرداد با همت همکاران در بخش تعمیرات 3500 مگاوات را وارد می‌کنیم. 500 مگاوات باقی‌مانده هم بعد از تعطیلات نیمۀ خرداد وارد مدار خواهد شد.
*4 هزار مگاوات از ظرفیت نیروگاه‌های حرارتی در دست تعمیر است
فارس: وزیر نیرو در نشست خبری خود، یکی از دلایل قطعی برق اخیر را همین ظرفیت نیروگاه‌های در دست تعمیر معرفی کرد. ممکن است پیرامون آخرین وضعیت نیروگاه‌های حرارتی اطلاعاتی ارائه دهید؟
طرز طلب: ما در ابتدای فروردین‌ماه سال گذشته 19 هزار مگاوات واحد در دست تعمیر داشتیم، امسال 13429 مگاوات در حال تعمیر بودند یعنی در مقایسه با سال گذشته تعداد واحدهای در دست تعمیر کمتر بوده است. در اردیبهشت‌ماه سال گذشته این تعمیرات به 10644 مگاوات رسید و در ابتدای اردیبهشت امسال 8564 مگاوات بوده است. ابتدای خرداد سال گذشته 8400 مگاوات واحد خارج از مدار داشتیم و امسال 4000 مگاوات در دست تعمیر است. در کل تعمیرات نسبت به سال گذشته فشرده‌تر شده و علی‌رغم تمام مشکلاتی که داشتیم سریع‌تر واحدها را تعمیر کردیم.
فارس: منظور شما از مشکلات، مسئله کمبود گاز در فصل زمستان است که منجر به خاموشی شد؟
طرز طلب: سال گذشته چون نتوانستند به اندازۀ کافی گاز در اختیار نیروگاه‌ها قرار دهند، مجبور شدیم سوخت مایع بسوزانیم. تمام نیروگاه‌های سیکل ترکیبی که می‌توانستند گازوئیل مصرف کنند در مدار داشتیم، از طرفی نیروگاه‌های بخار که گاز نداشتند، مازوت مصرف کردند و در نتیجه برنامههای تعمیراتی ما به طور مداوم فشرده شد و علی‌رغم همۀ این‌ها در مقایسه با سال گذشته برنامههای تعمیراتی نسبت به سال گذشته نزدیک 35 تا 40 درصد کمتر شده است.
آمار دقیقی که الان وجود دارد در فروردین امسال 8000 مگاوات ساعت عرضه برق حرارتی نسبت به سال گذشته بیشتر شده است. در اردیبهشت این عدد به 5000 مگاوات رسیده است. پس می‌توان گفت نیروگاه حرارتی نسبت به سال گذشته هم توان انرژی بیشتری تولید کرده است و هم نسبت به سال قبل واحدهای کمتری از لحاظ مگاواتی در حال تعمیر بودند ولی چیزی که اتفاق افتاده گرمای زودرس میزان مصرف را فوق‌العاده بالا برده است.
فارس: پس از منظر شما گرمای زودرس اتفاق افتاده در فصل بهار عامل اصلی گسترده شدن ابعاد بحران صنعت برق است؟
طرز طلب: بله، میزان پیک ما امروز 55600 مگاوات بود که این عدد در آمارهای سنوات گذشته تقریبا در نیمۀ تیر ماه اتفاق افتاده است. همین هفتۀ گذشته اوج بار یا همان پیک بین 54 تا 55 هزار مگاوات بود و این میزان مصرف واقعا شوک‌آور است.
همکاران برق حرارتی یا تولید با توجه به وظیفه‌ای که بر گردنشان است تعمیرات را زودتر انجام دادند، نسبت به سال گذشته تعمیرات زودتر انجام شده و مشارکت آنها در تولید انرژی هم نسبت به سال گذشته افزایش پیدا کرده است اما همۀ این اتفاقات منجر به کسری شده و مصرف بالا رفته است. در نتیجه متاسفانه خاموشی ایجاد شد.
*کمبود گاز در فصل زمستان نیروگاه‌های حرارتی را تحت فشار قرار داد
فارس: روند افزایش مصرف را که نگاه می‌کنیم از اواسط فروردین اوج بار ما نسبت به سال گذشته به طور مستمر 20 درصد نسبت به سال گذشته اضافه شده و رشد پیدا کرده است. آیا نمی‌شد، گرمای زودرس را پیش‌بینی کرد و تکمیل تعمیرات را تا پیش از خرداد ماه به اتمام رساند؟
طرز طلب: چندین سال است که برنامۀ تعمیرات نیروگاهی ما از اواخر شهریورماه و پس از گذراندن پیک تابستان شروع میشود و تا نیمۀ خردادماه ادامه دارد و همیشه این‌طور بوده است و به این گونه نبوده که ما موظف می‌بودیم برنامه را تا اوایل فروردین به اتمام می‌رساندیم.
فارس: یعنی عملا شما برای انچام عملیات تعمیرات نیروگاهی به یک زمان ثابتی نیاز دارید که نمی‌توان زودتر از آن فعالیت نیروگاهی را به پایان رساند؟
طرز طلب: بله همینطور است، علت این موضوع هم این است که در پیک تابستان ما باید همۀ واحدها را در مدار داشته باشیم، از پیک که رد شویم و به تدریج هوا خنک شود می‌توانیم بخشی از واحدها را وارد تعمیرات کنیم و با دیسپچینگ یا شبکۀ برق کشور هماهنگ می‌کنیم که چه واحدی در چه زمانی به چه مدتی بیرون رود. این هم بگویم که اگر من یک روز از زمانی که به من داده شده تأخیر بکنم جرایم سنگین مالی متحمل می‌شوم.
فارس: تا به اینجا مشمول جریمه شدید؟
طرز طلب: دیسپچینگ ملی وقتی به من می‌گوید که وارد مدار شو و تعمیرات را عقب بینداز، برنامه را خودش جابجا می‌کند. من از این که برنامه جابجا نشود استقبال می‌کنم ولی وقتی دسپچینگ می‌گوید سوخت مایع مصرف کن و اگر مصرف نکنید کسری برق در زمستان داریم، خودش برنامه را عقب می‌اندازد و برنامۀ جدید دیگری به من می‌دهد و من باید طبق آن برنامه حرکت کنم. اگر ایشان تشخیص بدهد که من کوتاهی کردم و جایی مقصر بودم و وظیفه‌ام را خوب انجام ندادم، آن‌گاه جریمه می‌شوم.
*برنامه مدیریت مصرف در زمان قطعی برق هفته گذشته اعمال نمی‌شد
فارس: مشکل کمبود گازی که در زمستان با آن برخورد کردیم و زمینه افزایش هزینه تعمیر و نگهداری نیروگاه حرارتی به سبب مصرف سوخت مایع را به وجود، آورد منجر به دشواری شرایط تعمیرات شد و آن را به تاخیر انداخت؟
طرزطلب: نه، به تأخیر نینداخته است بلکه برنامه را فشرده‌تر کرد و ما فشار بیشتری تحمل کردیم و همکاران مجبور شدند به جای یک شیفت کاری، سه شیفت کاری کار کنند تا تعمیر را به حالت اول خود بازگردانند.
فارس: عبارت غافل‌گیری صنعت برق با توجه به مختصاتی که می‌گویید عبارت صحیحی است یا خیر؟
طرزطلب: ما از پیش گرمای زودرس را پیش‌بینی کردیم اما میزان افزایش مصرف بیشتر از حد انتظار صنعت برق بود. از سوی دیگر برنامۀ مدیریت مصرف دوستان در بخش توانیر هر ساله از 15 خرداد به بعد آغاز می‌شد و علت هم این عنوان می‌کردند که نمی‌شود بیش از این به صنایع و بخش کشاورزی فشار آورد که بارشان را کم کنند و این هم خود مزید بر علت شده بود که ما شاهد افزایش مصرف برق باشیم.
فارس: یعنی یک‌سری از برنامههای مدیریت مصرف هم در آن زمان خاموشی اخیر اعمال نمی‌شد؟
طرز طلب: بله و هنوز هم شاید نشود چراکه شما نمی‌توانید سیاست‌های مدیریت مصرف را کل بهار و تابستان ادامه دهید.
*ارتباط بین معاهده پاریس و قطعی برق آدرس غلط است
فارس: یک موضوعی که مطرح میشود ارتباط خاموشی‌های اخیر با معاهده پاریس است، مشخصاً می‌خواهم بپرسم که آیا مواردی که در آن گزارش آب و هوایی پاریس، زمینۀ تأثیر در صنعت برق و کاهش ظرفیت نصب‌شده را به وجود آورده باشد، وجود دارد یا خیر؟
طرز طلب: به هیچ وجه، اصلا تأثیری نداشته است و اگر کسی مدعی این حرف شده است، می‌تواند مدرک ارائه بدهد و ما در حوزۀ صنعت برق به خاطر این معاهده یا طرز تفکری که در این معاهده است که نیروگاه‌های فسیلی ساخته نشود، هیچ برنامه‌ای را به تأخیر نینداختیم. اصلا چنین چیزی نیست و اگر کسی چنین حرفی می‌زند یا اطلاعات ندارد یا آدرس غلط می‌دهد و اهداف دیگری دارد.
فارس: بر اساس آماری که شما پیشتر در اختیار خبرگزاری قرار دادید، میزان سرمایه‌گذاری دولت فعلی و دولت قبل در حوزه انرژی تقریبا مشابه بوده است اما چرا با میزان سرمایه‌گذاری مساوی ما شاهد این هستیم که دولت قبلی میزان ظرفیت نصب شده بیشتری به شبکه اضافه کرده است؟ آیا این مسئله دلیل خاصی دارد؟
طرز طلب: بله. من گفتم که قیمت واحد سیکل ترکیبی نسبت به واحد گازی تقریبا 1.5 تا 2 برابر است. ما برای اینکه سوخت را کمتر مصرف کنیم و موظف هستیم سرمایه‌ای که داریم را بهینه مصرف کنیم و سوخت را با راندمان 30 تا 35 درصد نسوزانیم و باید این راندمان را به 50 تا 60 درصد برسانیم. پس هدف این بود که واحدهای گازی را به سیکل ترکیبی تبدیل کنیم.
هزینۀ واحد بخار تقریبا 2 برابر واحد گاز است. طبق همان آماری که دادم گفتم تعداد واحدهای بخاری که در دولت یازدهم و دوازدهم احداث کردیم 35 واحد بوده است و در دولت قبلی 15 واحد بوده است. احداث نیروگاه گازی هزینۀ سرمایه‌گذاری کمتری می‌خواهد و می‌توانیم گازی احداث کنیم و جلوی پیک را بگیریم اما باید دید که چه میزان گاز باید مصرف شود تا این همه واحد شروع به کار کند. آیا چنین گازی داریم؟
به همین خاطر از لحاظ کمی سرمایه‌گذاری یکسان بوده ولی از لحاظ مگاوات ما ظرفیت کمتری وارد کردیم اما کیفیت کاری که انجام دادیم بهتر بوده است یعنی نیروگاه‌های با راندمان بالاتر انتخاب کردیم.
علی ای حال با توجه به سیاست‌های بالادستی می‌بایست به سمتی می‌رفتیم که بهینه‌سازی در مصرف سوخت انجام شود. ما 36 درصد گاز تولیدی کشور را در طی یک سال مصرف می‌کنیم. حالا اگر ما نیروگاه گازی با راندمان 30 درصد بزنیم که با همان توان گاز بیشتری مصرف شود بهتر است یا نیروگاه سیکل ترکیبی احداث کنیم که با همان گاز توان بیشتری تولید شود بهتر است؟
فارس: پس این رویکرد انتخابی دولت دوازدهم بوده است که با توجه به سیاست‌های بالادستی به سمت نیروگاه‌های سیکل ترکیبی و ارتقای بازده برود؟
طرز طلب: این سیاست دولت دوازدهم نیست بلکه سیاست مجموعه صنعت برق است و ربطی به مسائل سیاسی و جناحی ندارد. هر عاقلی که پشت میز باشد، می‌داند که مصلحت این است، تکنولوژی جدید روز را انتخاب کند تا گاز کمتری مصرف کند و بازده را ارتقا دهد.
*اوج بار 60 هزار مگاوات را پیش بینی می‌کنیم
فارس: در حال حاضر شرکت توانیر پیش‌بینی کرده است که احتمالا در هفتۀ جاری افزایش دما داریم و باز به اوج بار 55 هزار مگاوات می‌رسیم. با توجه به وضعیت نیروگاه‌های ما در بخش حرارتی آیا باز شاهد خاموشی‌های مشابه هفتۀ گذشته هستیم یا صنعت برق و توانیر و شرکت برق آمادگی بیشتری دارند؟
طرز طلب: وضعیت نسبت به هفته‌های گذشته روز به روز بهتر میشود و البته ما هنوز به اوج و پیک گرمای تابستان نرسیدیم. پیش‌بینی ما این است که در تیرماه اوج بار 60 هزار مگاوات هم رد می‌کنیم و عبور از این پیک مصرف بدون همراهی مردم و صرفه‌جویی ممکن نیست.
