« بسیاری از نیازهایمان را از طریق شرکت‌های داخلی تامین می‌کنیم و بسیار خرسندیم که تامین نیازهای داخلی با رشد دانش و فناوری همراه بوده است. شرکت‌های ایرانی دیگر تنها نماینده کمپانی‌های خارجی نیستند بلکه خود را به دانش و فناوری روز مجهز کرده‌اند.»
این جملات بخشی از سخنان سعید پاک‌سرشت است. او که همه دوران کاری خود در صنعت نفت را به خدمت در بخشهای پژوهشی اختصاص داده، اکنون نیز در سمت مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی گاز ایران فعالیت می‌کند. توجه به شرکت‌های ایرانی دانش‌بنیان، برقراری ارتباط با پارک‌های علم و فناوری، توسعه بهره‌مندی از توان سازندگان ایرانی و گسترش اقدامات پژوهشی از جمله دستاوردهای حوزه کاری اوست. برای آشنایی با دیدگاه‌های مدیریت پژوهش و فناوری شرکت ملی گاز ایران، بخش نخست گفت‌وگوی شانا با پاک‌سرشت را در ادامه بخوانید.
با توجه به شرایط کنونی کشور در زمینه تحریم‌ها، دیدگاه شما درباره توانمند بودن شرکت‌های ایرانی برای مقابله با تحریم‌ها و دستیابی به خودکفایی چیست؟
هنگامی که صحبت از پیشرفت و توسعه اقتصادی یک کشور میشود، سازندگان داخلی و تامین‌کنندگان تجهیزات و از آن مهم‌تر تامین‌کنندگان دانش فنی و فناوری نقش بسیار مهمی پیدا می‌کنند. لزومی هم ندارد که شرایط حتما شرایط تحریم باشد تا این اتفاق بیفتد زیرا وقتی به تجربه‌های موفق کشورهای پیشرفته نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که آنها نیز به صورت برنامه‌ریزی شده و با تدبیر و دانش به سمت تامین نیازهای فناورانه گام برداشته‌اند.
کشور ما نیز مدت‌هاست در این مسیر حرکت می‌کند یا حداقل سیاست‌هایی را تنظیم می‌کند که تامین‌کنندگان و سازندگان داخلی و نیز تامین‌کنندگان دانش و فناوری رشد پیدا کنند. اگر به چند سال گذشته برگردیم متوجه سیاست‌های رو به رشد در این عرصه می‌شویم.
منظور شما از سیاست‌های روبه رشد چیست؟
ما در چند سال گذشته به ویژه در سال‌های 92 و 93 از اقتصاد مقاومتی صحبت می‌کنیم و می‌گوییم که باید اقتصادمان را به گونه‌ای که عامل توسعه و دانش پایه در کشور باشد تعریف کنیم و بر این اساس، اصول کاری‌مان را تنظیم می‌کنیم. سپس مسیر حرکت به سوی حمایت از ساخت داخل می‌رود و پس از آن از رونق تولید، سخن به میان می‌آید. همه اینها مراحلی است که باید پشت سر هم به آن توجه کنیم تا رشد و توسعه اقتصادی در کشورمان شکل بگیرد.
به نظر من، نام‌گذاری هر سال از سوی مقام معظم رهبری کاملا هدفمند است و ما نتیجه این سیاستگذاریها را در مقاطعی مانند دوران برگزاری نمایشگاه نفت مشاهده می‌کنیم. وقتی در شرایط خاص مثل شرایط تحریم قرار می‌گیریم اهمیت سیاستگذاریها بیشتر از قبل میشود، همچنین شرکت‌های داخلی و دانش‌بنیان، حضور پررنگ‌تری می‌یابند. درست است که تحریم یک موضوع ناراحت کننده است اما نتایجی از آن حاصل شده که شاید ما را در مسیر رشد و توسعه بیشتر یاری دهد تا سریع‌تر به اهداف خود دست یابیم.
بنابراین اکنون تکیه شما برای تامین تجهیزات و اقلام مورد نیاز صنعت گاز تنها بر شرکت‌های داخلی است؟ آیا نبودن شرکت‌های خارجی نمی‌تواند آسیبی به رشد صنعت گاز وارد کند؟
باید بپذیریم تحریم‌ها مشکلاتی را به همراه دارد که برای امروز ما خیلی خوش‌آیند نیست ولی اگر در سطح کلان به این موضوع نگاه کنیم متوجه می‌شویم که تحریم‌ها به اصطلاح ما را آب‌دیده می‌کند زیرا افراد و جوامع در شرایط سخت می‌توانند خود را قدرتمند کنند تا به اهداف خود برسند. پس ضمن اینکه تحریم نتایج سختی را برای ما داشته اما عاملی بوده تا ما به رشدمان سرعت دهیم و از این بابت شاید به آن اهدافی که پیش‌بینی کرده‌ایم زودتر برسیم.
در نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی که امسال در تهران برگزار شد، شرکت‌های داخلی به خوبی توانستند جای خالی شرکت‌های خارجی را پر کنند. ما هم بسیاری از نیازهایمان را از طریق شرکت‌های داخلی تامین می‌کنیم و بسیار خرسندیم که تامین نیازهای داخلی با رشد دانش و فناوری همراه بوده است به این معنا که شرکت‌های داخلی تنها نماینده یک شرکت خارجی نیستند بلکه خود را با دانش تجهیز می‌کنند که این اتفاق مهمی است.
شرکت‌های داخلی اکنون هم در زمینه بهره‌برداری و مهندسی و هم در زمینه رشد دانش و فناوری به خوبی عمل کرده‌اند و با این روال با اطمینان می‌توانیم بگوییم که از نبود شرکت‌های خارجی نگرانی نداریم. هرآنچه نیاز داشته باشیم را با تکیه بر هوش، تخصص و تجربه جوانان و خردمندان کشور می‌سازیم و به کار می‌گیریم.
بنابراین پژوهش و فناوری در صنعت گاز باید به جایگاه ویژه‌ای رسیده باشد.
به طور قطع همینطور است. واقعیت این است که مجموعه فعالیت‌های حوزه دانش، پژوهش و فناوری همه نیازهای ما را در چرخه صنعت گاز پیش‌بینی کرده است. امید ما به اقتصاد دانش‌بنیان است و هنگامی که پیوسته از محصولات فناورانه صحبت می‌کنیم یعنی از نگاه ما پژوهش و فناوری حرف نخست را می‌زند زیرا رسالت پژوهش فراهم کردن دانش برای رونق علم و تولید و اقتصاد است.
اگر امروز بیش از چهار هزار شرکت دانش‌بنیان در کشور و تعداد بسیار زیادی شرکت دانش‌بنیان در صنعت نفت و پارک‌های علم و فناوری مستقر هستند نتیجه تدبیر، سیاست و حمایت شرکت‌های دولتی مانند شرکت ملی گاز ایران است.
از فن بازار تخصصی گاز چه خبر؟
در دنیای صنعتی ما هر روز با یک رویه جدید به سوی دانش و فناوری حرکت می‌کنیم. یک روز با واگذاری پروژه‌ها به شرکت‌های پژوهشی، روز دیگر با تشکیل شرکت‌های دانش‌بنیان و سوق دادن آنها به سمت تامین محصولات و نیازهای صنعت. فن‌بازار همانطور که از نامش پیداست به معنای ایجاد بازار فن یا فناوری است. فن‌بازار تخصصی گاز نیز بر همین اساس شکل گرفته است و امروز مسئولیت تشکیل اکوسیستم فناوری و نوآوری را دارد. اکوسیستم یعنی محیط کسب و کار که در آن، بازیگران مختلف بتوانند با یکدیگر به تعامل بپردازند.
ما در فن‌بازار تخصصی صنعت گاز، بازیگران اصلی را ایجاد می‌کنیم و حوزه‌های مختلف را شکل می‌دهیم. در این فن‌بازار شرایط مختلف تجربه میشود. گاهی ممکن است عرضه‌کننده‌ای از توان مالی کافی برخوردار نباشد که این زمان سرمایه‌گذاران را به یاری می‌طلبیم. به این کار سرمایهگذاری خطرپذیر می‌گویند زیرا با ریسک همراه است. اما تلاش می‌کنیم تا حواسمان به همه جنبه‌های فن‌بازار تخصصی گاز باشد. نتیجه آن هم از زمان آغاز تا اکنون بسیار عالی بوده است.
در یک سال اخیر، تعداد زیادی از پژوهش‌ها به نتیجه رسیدند و برای صنعت گاز محصولاتی را به ارمغان آوردند که از آنها در پالایشگاه‌های گازی استفاده می‌کنیم. برای سال 98 نیز حدود 30 محصول فناورانه را در نظر گرفته‌ایم که نزدیک به 30 میلیارد تومان سرمایه نیاز دارند.
این میزان سرمایه را چطور هزینه می‌کنید؟
ما سرمایه را در اختیار شرکت‌های خصوصی یا دانش‌بنیان قرار می‌دهیم تا ایده‌ها و خلاقیت‌های تایید شده خود را به محصولات مورد نیاز صنعت گاز تبدیل کنند البته این کار در قبال قراردادهای پژوهشی برای تولید محصولات ایرانی انجام میشود زیرا ساخت و تحویل محصول ایرانی یکی از وظایف حوزه دانش و پژوهش است. بنابراین سرمایه یاد شده توسط شرکت‌های دانش‌بنیان که در پارک‌های علم و فناوری مستقر هستند جهت تولید محصولات مورد نیاز صنعت گاز استفاده میشود.
محل تامین منابع مالی از بودجه داخلی شرکت ملی گاز است؟
بله. برای تامین این منابع از بودجه داخلی خود شرکت گاز استفاده می‌کنیم که به نوعی تضمین خرید است یعنی ما این بودجه را برای تامین نیازهایمان می‌پردازیم. مدل کسب و کار ما در شرکت ملی گاز ایران نیز به این صورت است که در زمان خرید محصولات تولیدی شرکت‌های دانش‌بنیان از آنها تخفیف می‌گیریم و مجموع تخفیف‌ها، محل بازگشت سرمایه به شرکت گاز است.
بخش عمده ارتباط شرکت ملی گاز ایران با کدام شرکت‌های پژوهشی یا دانش‌بنیان است؟
در سال 97، بخش عمده قراردادهای ما با دو مجموعه پارک‌های علم و فناوری خراسان و پردیس امضا شد. هر کدام از این پارک‌های علم و فناوری با بهره‌مندی از شرکت‌های دانش‌بنیان خود به تامین موارد مندرج در قراردادها با شرکت ملی گاز ایران پرداخته‌اند. ترجیح ما نیز این است که به طور مستقیم با پارک‌های علم و فناوری قرارداد داشته باشیم تا شرکت‌های دانش‌بنیان؛ زیرا خود این پارک‌ها می‌توانند بخشی از نیازهای شرکت‌های دانش‌بنیان را تامین کنند.
با دانشگاه‌ها چگونه ارتباط برقرار می‌کنید؟
موضوع ارتباط با دانشگاه‌ها به سطوح پایین‌تر از فناوری باز می‌گردد یعنی در بخش‌هایی که نیاز به توسعه فناوری وجود دارد. اکنون ارتباط ما با دانشگاه‌ها از طریق انستیتوهای تخصصی که در سال‌های 95 و 96 شکل گرفتند برقرار میشود. این انستیتوهای تخصصی شامل فرآورش گاز، ال‌ان‌جی، توربین و اندازه‌گیری هوشمند هستند که موضوعات اصلی و مهم شرکت ملی گاز ایران را با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی در قالب قراردادها مطرح می‌کنند.
بنابراین اولویت نخست ما پارک‌های علم و فناوری، سپس شرکت‌های دانش‌بنیان و پس از آن، دانشگاه‌ها و مراکز علمی هستند. اما نکته مهم آنجاست که همه این مراکز در کنار هم به تامین نیاز صنایع مهم کشور مانند صنعت گاز می‌پردازند تا ما را خودکفا و تولیدمان را پررونق کنند.
